Zorgverlener, zo bied je zwangeren hulp bij stoppen met roken

Wanneer ze je spreekkamer binnenkomt merk je het direct op, deze vrouw rookt of ze woont samen met iemand die rookt. Aan jou de taak om er onvoorwaardelijk voor haar te zijn.

Als professional weet je maar al te goed wat de nadelige gevolgen zijn van roken tijdens de eerste 1000 dagen van een kind. Je weet dat je niet moet stoppen bij een positieve zwangerschapstest, maar al veel eerder. En je weet ook dat dat niet alleen voor de zwangere vrouw geldt, maar ook voor haar partner.

Hoe ben je er echt voor deze vrouw? Hoe geef je informatie zonder haar verslaving te bagatelliseren? Hoe tik je haar niet op de vingers maar motiveer je haar om te stoppen en daarna: om door te zetten? Daarover ga ik in gesprek met Linda de Boer-Hendriks, gespecialiseerd stoppen-met-roken coach en Clasien van der Houwen, gynaecoloog en voorzitter van de Taskforce Rookvrije Start van het Trimbos Instituut.

Aandoening vs. leefstijl

Linda: “ik zie te vaak dat door zorgverleners wordt gedacht: ‘als een vrouw echt wil stoppen met roken dan komt ze wel naar mij toe’. Maar dat gebeurt lang niet altijd. Zwangere vrouwen die roken, die schamen zich vaak. De stap om te vragen om hulp is te groot. Een rookverslaving staat in de DSM 5, het is een aandoening. En geen keus. Dus wanneer je vanuit een behandelperceptie denkt, en niet vanuit een leefstijl keuze, dan heb je een duidelijke taak als zorgverlener te leveren.”
“Er zit een verschil tussen het kunnen en willen stoppen met roken. Veel vrouwen willen wel stoppen met roken maar kunnen dat niet altijd. Zo weten we dat 2/3 van de vrouwen die de hele zwangerschap rookt, een stoppoging doet. Maar het lukte niet. Dat is verslaving. Een aandoening. Niet iets wat iemand bewust kiest. Het zit die vrouwen eerder heel erg in de weg” vult Clasien aan.

Stop met afschrikken, start met informeren

Linda en Clasien pleiten voor het verstrekken van informatie. Volgens hen helpt het niet om te (blijven) focussen op de nadelige consequenties van roken. Vaak kennen deze vrouwen die consequenties ook al lang. Het is verstandiger om een gesprek te openen over de werking van roken en wat een verslaving met je doet. Toon begrip voor die verslaving, leg uit hoe een verslaving werkt en waarom het zo ingewikkeld kan zijn om ander gedrag aan te leren. Je tikt zo niemand op de vingers en neemt de complexiteit van het stoppen serieus. Vanuit hier kun je in verbinding praten over de onderliggende reden van het roken en wat er voor nodig is om gedrag te veranderen.

Motiveren door te counselen

Clasien: “Er heerst best nog een taboe op het praten over roken of over waarom stoppen niet lukt. Veel zorgverleners zijn bang dat de vrouw of haar partner boos wordt, in de verdediging schiet of verdrietig wordt. Het onderwerp wordt kort aangestipt of zelfs vermeden. Dat is heel gek. Ze zouden er beter aan doen dat gesprek open en eerlijk aan te gaan. Zorgverleners hebben er de middelen en mogelijkheden voor om iemand daarin te begeleiden.”

Dat iemand wel wil stoppen, maakt niet dat het ook lukt. Wat veel zorgverleners doen is het niet lukken verbinden aan de mate van motivatie. Als het niet lukt om te stoppen met roken, ben je dus niet genoeg gemotiveerd.

Linda: “Je moet niet op dat motivatie gedeelte gaan zitten bij een zwangere vrouw maar meer op het kunnen. Het lukt je niet, je hebt het geprobeerd, heb je het dan al met een coach geprobeerd?” “Of je kiest een andere route en laat haar die schuldgevoelens over het roken eens uitspreken ‘hoe is dat voor jou om te roken tijdens de zwangerschap’ dan volgt uit haar antwoord een opening waarna je kunt zeggen ‘ik begrijp dat je heel graag wilt stoppen maar het lukt je niet, wat zou je helpen?’ En vergeet de partner niet, je zou zoiets kunnen zeggen als: ‘goh hoe zou je het vinden als je kind rookvrij kan opgroeien’. Zo breek je wellicht het ijs” vult Clasien aan.

Professionele ondersteuning

Vrouwen die willen stoppen met roken kunnen terecht bij de huisarts, een praktijkondersteuner, een stoppen-met-roken poli in het ziekenhuis of een vrijgevestigde stoppen-met-roken-coach. Het blijkt echter dat doorverwijzen lang niet altijd effectief is. Het is beter als deze vrouwen actief worden benaderd door een professional in het stoppen met roken, dit is ‘warm’ verwijzen. Soms kun je die afspraak voor hen maken bij hun huisarts of praktijkondersteuner. Je kunt deze vrouwen – en hun partner – ook aanmelden voor Telefonische Coaching Rookvrije Ouders. Aanstaande ouders worden dan gebeld door een coach.

Linda is zo’n coach die zich telefonisch inzet: “vrouwen die zelf om hulp vragen, lopen vaak tegen wachttijden aan. Maar een rokende zwangere vrouw is een spoedgeval. Daarom is het ook fijn dat je kunt verwijzen naar Telefonische Coaching Rookvrije Ouders. Als wij dan iemand aangemeld krijgen, wordt diegene gekoppeld aan een coach en wordt er binnen drie dagen (bij een zwangere vrouw) contact opgenomen voor kennismakingsgesprek. Verloskundigen en gynaecologen kunnen van ons terugkoppeling krijgen. Dat is heel waardevol en levert mooie samenwerkingen op. De gesprekken worden door de zorgverzekeraar vergoed.”

Doorverwijzen

Clasien: “we hebben vanuit het Trimbos Instituut hard gewerkt aan een vangnet voor zorgverleners. Het is namelijk erg lastig om precies te weten wie de juiste hulp biedt. Vooral omdat deze vrouwen nicotinevervangers mogen gebruiken tijdens de zwangerschap maar daar heb je in de begeleiding wel een bepaalde mate van ervaring voor nodig. Lang niet iedereen heeft die ervaring.”

Wil je meer weten over het bieden van ondersteuning, kijk dan eens op de website van het Trimbos Instituut. Er bestaat ook een gratis en geaccrediteerde online nascholing. Of lees het artikel 5 tips om te stoppen met roken tijdens de zwangerschap waarin Linda praktische tips geeft.

—

Aan dit artikel werkten mee: Clasien van der Houwen, gynaecoloog en voorzitter van de Taskforce Rookvrije Start van het Trimbos Instituut. Linda de Boer-Hendriks werkte 15 jaar als doktersassistente. In 2009 werd zij zelfstandig medisch assistente in de zorg. Linda is gespecialiseerd stoppen-met-roken coach en zet zich in voor het rookvrij opgroeien van kinderen. Zij is ambassadeur Rookvrije Start en lid van Landelijke Coalitie Kansrijke Start.

Foto: Anders dan verwacht

Met Anders dan verwacht maak ik je wegwijs in de wereld van de medische zwangerschap en het leven daarna op de afdeling IC neonatologie (NICU). Met betrouwbare informatie, support en een gezonde dosis zelfontwikkeling, verbintenis en erkenning vinden we samen de rust terug in een risicovolle zwangerschap. Wil je met iemand praten? Stuur mij dan een berichtje. Je kunt bij mij je verhaal kwijt en als je daar behoefte aan hebt, kijken we samen welke vervolgstappen jou vooruit kunnen helpen. Of volg mij op Instagram. Wil je een gastblog aanleveren, je expertise delen of adverteren? Stuur dan een mailtje. Ontdek je foutje of mis je iets op deze site? Laat het mij dan weten. Ik waardeer het heel erg als je meedenkt. Samen staan we sterker, toch?