Voorbereiden op een bevalling tijdens de coronacrisis

Hoe is dat, zwanger zijn en je voorbereiden op een bevalling tijdens de coronacrisis? Komt het virus dubbel zo hard aan nu je zwanger bent? Hoe voel je je nu het aantal afspraken bij de verloskundige of het ziekenhuis is gereduceerd tot het minimum?

Corona is nieuw voor ons allemaal. Ook voor vrouwen die nu zwanger zijn, hun partners, verloskundigen, gynaecologen, kraamhulpen en voor doula’s die zwangere vrouwen en hun partner bijstaan voorafgaand en tijdens de bevalling. We hebben geen controle over het verloop van deze pandemie. Gebrek aan controle triggert wellicht ook iets bij jou. Je wilt je zo graag voldoende voorbereiden op de bevalling, maar hoe zal het straks zijn? Wie zegt dat jouw zorgvuldig opgestelde geboorteplan over twee weken of over twee maanden zonder problemen kan worden uitgevoerd? Om daar een antwoord op te geven spraken we met twee ervaren doula’s over een aangepast geboorteplan, recente bevallingen, over nieuwe protocollen tijdens een bevalling thuis of in het ziekenhuis, minder controles tijdens de zwangerschap, begeleiden op afstand en over je mentale gezondheid.

Het belang van een geboorteplan

Een doula staat jou en je partner bij tijdens de zwangerschap en bij de geboorte. Zij staat naast een verloskundige of een gynaecoloog maar is geen medisch zorgverlener. Een doula voorziet jullie van alle mogelijke informatie over de geboorte. Ze vertelt hoe de bevalling in zijn werk gaat en neemt hierin eventuele medische achtergrondinformatie van jou of jullie kindje mee. Ze vertelt wat er mogelijk is tijdens de bevalling en zoekt samen met jullie uit wat bij jullie past. Aan de hand daarvan helpt zij een op maat gemaakt geboorteplan op te stellen.

Een goed geboorteplan houdt ook rekening met een plan B of C. Doula Maartje Bruning, eigenaresse van Mother Me voegt daaraan toe: “tijdens deze coronacrisis komt daar zelfs een ingekort plan D bij”. Met dit plan hebben jullie de regie in handen. Er is altijd een back-up plan om op terug te vallen als de bevalling anders loopt dan van te voren gedacht.

Waarom loopt een bevalling soms anders dan gepland?

Doula Annelies Mulder, eigenaresse van Mamalogisch: “er zijn tal van verschillende redenen te bedenken waarom een bevalling anders verloopt dan van te voren gepland. Dat kan iets medisch zijn, een complicatie bij moeder of kind bijvoorbeeld. Daar kun je niets aan doen. We schakelen dan snel mee met het advies van een verloskundige of gynaecoloog.

Het kan ook iets zijn dat wel kon worden voorkomen. Een bevalling ‘op de klok’ bijvoorbeeld, oftewel bevallen onder tijdsdruk. Dat werkt niet bevorderlijk. Ik ken ook verhalen waarin communicatie tussen zorgverlener en de vrouw in kwestie ontbrak. Er werd over haar gepraat in plaats van met haar. Ook dan is de kans groot dat er over bepaalde belangrijke wensen wordt heengestapt. Zo zonde. Een vrouw moet de regie kunnen hebben over de bevalling.”

En nu doet het coronavirus een duit in het zakje en weet je bijna zeker dat je bevalling anders zal verlopen dan gepland. Maartje: “In deze tijd hamer ik zoveel mogelijk in het flexibel zijn bij het opstellen van het geboorteplan en de belangrijkste punten zo helder mogelijk te formuleren. Door corona is het nu zo anders dat mijn cliëntes het gevoel hebben met minder genoegen te moeten nemen. Er zijn minder keuzes en er is minder tijd vanuit de zorg. Vergeet niet, er zijn ook dingen die wel kunnen. En wat er dan wel kan, is voor iedere cliënt anders. Ik help hen, net als anders bij deze zoektocht. Maar het is wel pijnlijk. Vrouwen staan voor hun gevoel nu even minder in hun kracht en we worden tien jaar terug in de tijd gezet met de mogelijkheden die er nu over blijven rondom bevallingen.”

Geboorteplan bijstellen: ineens toch een thuisbevalling?

In het ziekenhuis bevallen kan nog wel, maar er zijn ook gevallen bekend waarin aanstaande ouders werd gevraagd om een thuisbevalling te overwegen. Uiteraard wordt die vraag alleen gesteld als een thuisbevalling medisch verantwoord is. Switchen van het ziekenhuis naar een thuisbevalling vraagt nogal wat van de aanstaande ouders. Zij hadden om allerlei redenen een voorkeur voor het ziekenhuis. Hoe ga je om met zo’n grote verandering?

Annelies: “niet alleen komt die vraag om thuis te bevallen vanuit het ziekenhuis, ook zwangere vrouwen overwegen uit zichzelf om nu thuis te bevallen. Ook als dat eerst niet zo was gepland. Het ziekenhuis brengt nu onrust. Rigoureus je plan omgooien naar een thuisbevalling is niet voor iedereen weggelegd. Dus we gaan eerst op zoek naar antwoorden en advies bij de gynaecoloog. We hebben op voorhand alle scenario’s besproken en vastgelegd in het geboorteplan. Ik weet waarom bepaalde keuzes zijn gemaakt en wat belangrijk is voor het stel. Daarmee kan ik makkelijk schakelen als we ineens moeten veranderen van richting. En van ziekenhuis naar thuis, is een hele omschakeling. Het belangrijkste is vertrouwen en veiligheid. Het moet niet alleen veilig voelen en het moet ook veilig zijn. Daar ga ik dan mee aan de slag, samen met een verloskundige uit mijn netwerk die deze bevalling aandurft”.

Maartje vertelt over een recente bevalling tijdens de coronacrisis: “Tijdens een bevalling in het ziekenhuis was ik geheel volgens de laatste corona richtlijnen niet meer welkom in de verloskamer. Via beeldbellen was ik er toch een beetje bij. Ik heb de partner gesteund met tips zodat hij zich sterker voelde en op de dan geldende situatie direct kon inspelen. Ik luisterde soms live mee en kreeg ook verschillende updates via whatsapp van haar partner. Zo kon ik vragen beantwoorden als een arts een interventie voorstelde waar ze zelf nog over twijfelden. Na afloop was het stel heel opgelucht. Het was niet zoals verwacht, maar ze voelden zich goed voorbereid en hadden de zorg ervaren waarnaar ze op zoek waren.”

Bevallen tijdens corona: wie mag bij de bevalling aanwezig zijn

Het verschilt nu per verloskundigenpraktijk of er extra personen naast de partner aanwezig mogen zijn bij een thuisbevalling. Denk aan familie, een doula of de kraamhulp. De Koninklijke Nederlandse Organisatie van Verloskundigen (KNOV) heeft een corona beleid opgesteld waarmee de verloskundige extra personen tijdens de thuisbevalling kan weren. Sommige praktijken houden zich daar strikt aan. Anderen vinden het goed als er iemand bij is maar vragen dan wel om bijvoorbeeld een mondkapje te dragen.

Annelies vult aan dat een thuisbevalling er nu anders uit kan zien: “ik heb goede afspraken gemaakt met verloskundigenpraktijken in mijn regio zodat ik er, ook nu tijdens de coronacrisis, bijna altijd bij kan zijn tijdens een thuisbevalling. Normaalgesproken staat ook de kraamhulp paraat en is zij er meestal al voor het kindje wordt geboren. Nu merk ik dat een verloskundige echt niet meer personen dan nodig in de kamer wil hebben. Dan is het kiezen wie er aan het einde bij is om het kind op te vangen. Die keuze laat ik dan aan de ouders.”

Ziekenhuizen en bevalcentra zijn op dit moment dicht voor extra personen, waaronder ook doula’s. Ze staan (nog) wel open voor de aanwezigheid van de partner. Maartje: “We hopen dat dat zo blijft, in sommige landen wordt de partner de toegang ontzegd tot de verloskamers. Niemand zou in haar eentje moeten bevallen. Net als iedereen zien we de omstandigheden natuurlijk het liefst weer zo snel mogelijk veranderen. Dat scheelt onrust bij de nu zwangere vrouwen. En daarbij: het is zo mooi als er een extra persoon bij de bevalling aanwezig kan zijn. Of ik dat nu ben of bijvoorbeeld een familielid.”

Omgaan met minder controle

Wanneer zwanger zijn om wat voor reden dan ook extra spannend is, zijn de controles bij de verloskundigenpraktijk of in het ziekenhuis een grote steun. Je kunt altijd ergens terecht met je twijfels. Als je behoefte hebt aan extra zekerheid, dan kun je dat bijvoorbeeld met behulp van een aantal pretecho’s zelf regelen.

Ten tijde van corona is alles anders. De controles bij de verloskundigenpraktijk of het ziekenhuis zijn beperkt. En pretecho’s worden ook (bijna) niet meer aangeboden. Annelies: “vrouwen zijn meer op zichzelf aangewezen en mogen alleen aan de bel trekken als er iets is. Veel vrouwen missen echter een referentiekader. Het is hun eerste kindje en ze weten niet goed wanneer er iets mis is. Of de zwangere heeft al eerder iets meegemaakt waardoor de onzekerheid over deze nieuwe zwangerschap groter is. Juist nu er veel angst heerst, vragen we eigenlijk te veel van zwangere vrouwen. Zeker de doelgroep die we hier op dit platform aanspreken. Ik zie mentale klachten bij mijn cliënten de laatste weken dan ook toenemen.”

Maartje voegt daaraan toe: “ik merk dat mijn rol als doula in deze crisis belangrijker is geworden. Vooral op emotioneel gebied is mijn ondersteuning nu uitgebreid, voor zowel de zwangere als haar partner. Er leven nu zoveel extra vragen. Zwangeren die tegen het einde van hun zwangerschap lopen zijn letterlijk vijf minuten binnen bij de verloskundigenpraktijk of in het ziekenhuis en moeten verder alles telefonisch afhandelen. Hun partner mag niet mee naar een afspraak, wat niet alleen jammer is, je mist ook een paar oren, ogen én een mond tijdens een consult. In de afgelopen paar weken heb ik daarom een ‘bevallen tijdens corona’ handleiding geschreven die ik iedere week bijstel en deel met aanstaande ouders. Zo neem ik veel onzekerheden weg en kunnen aanstaande ouders alles keer op keer nalezen.”

Begeleiding op afstand

Het aantal personen dat naar de verloskundigenpraktijk mag komen, of het spreekuur in het ziekenhuis, is beperkt. Begeleiden moet nu dus grotendeels op afstand. Veel verloskundigen en gynaecologen hebben inmiddels telefonische afspraken ingepland. Ook maken ze gebruik van beeldbellen. Ideaal is het niet, maar je staat er als zwangere echt niet helemaal alleen voor.

Annelies en Maartje zijn (deels) overgestapt op videobellen en zorg op afstand. Annelies: “videobellen, ik zag er erg tegenop. Ik vond het onpersoonlijk. Maar het tegendeel is waar. Ik kan via beeldbellen net zo veel bereiken als fysiek in de huiskamer. Ik denk dat ik straks niet zal stoppen met online begeleiding, maar dan wel als extraatje in combinatie met huisbezoeken.”

Ook Maartje komt normaal gesproken bij aanstaande ouders thuis. Nu komt ze online de huiskamer binnen. Maartje: “het is niet heel anders dan wanneer ik er fysiek bij zit. Ik heb alle prenatale oefeningen nu op video staan die ik dan door de ouders laat na doen terwijl ik meekijk. Wel heb ik extra contactmomenten ingelast. Ik doe dat om vragen over de bevalling tijdens de coronacrisis te kunnen beantwoorden. Je kunt dan denken aan uitleg over wisselende protocollen. Soms spreek ik een stel dagelijks.”

In tijden van stress zoek je verbinding

In deze spannende tijd is verbinding misschien wel het toverwoord voor een meer positieve mindset. Maartje geeft als tip mee: “Voor COVID19 had ik gezegd, zorg dat je elke week naast je drukke baan ruimte hebt ingebouwd voor een momentje om echt zwanger te zijn. Bijvoorbeeld door naar een bootcamp voor zwangeren in het park te gaan of naar zwangerschapsyoga. Nu moet dat allemaal online. Zoek je tribe zo snel mogelijk. Er zijn momenteel heel veel initiatieven op Instagram en Facebook te vinden. En doe het dagelijks. Gun jezelf dat moment voor jou en je baby, nu alles zo anders loopt dan je ooit gedacht had.

En vergeet je partner niet! Samen fysiek contact maken is nu zo belangrijk, zeker nu ieder ander tot op anderhalve meter afstand van je moet blijven. Ik zou elke dag een massage aanraden. Niet alleen voor de zwangere maar ook voor haar partner. Of iets anders fysieks. Knuffelen, elkaars hand vasthouden, elkaar over je rug kriebelen. Alles wat maar rust brengt in een stressvol brein. Dit soort kleine handelingen laat de oxytocine stromen zodat endorfine, dopamine en serotonine worden aangemaakt. De welbekende ‘gelukshormonen’. Ook gewoon vijf minuten zitten met je handen op je buik en contact maken met je kindje kan heel waardevol zijn. Even kletsen met je kind. En uitleggen dat alle stress niet door hem/haar komt.”

Samen sta je sterker

De vrouw en haar partner moeten het samen doen. Nu zeker. Annelies: “ik stel gerust door vrouwen en hun partner te laten voelen dat ze aan het roer staan tijdens bevalling. Voorafgaand hebben we het over de bevalling en gaan we in op allerlei scenario’s. Dus ook het scenario: een bevalling tijdens de coronacrisis. Al dan niet met mij in de ruimte. Ik werk aan een groeiend vertrouwen. Dat doe ik altijd en nu des te meer.”

—

Aan dit artikel werkten mee: Annelies Mulder, doula en eigenaresse van Mamalogisch en Maartje Bruning, doula en eigenaresse van Mother Me.

Foto: Gustavo Fring via Pexels

Met Anders dan verwacht maak ik je wegwijs in de wereld van de medische zwangerschap en het leven daarna op de afdeling IC neonatologie (NICU). Met betrouwbare informatie, support en een gezonde dosis zelfontwikkeling, verbintenis en erkenning vinden we samen de rust terug in een risicovolle zwangerschap. Wil je met iemand praten? Stuur mij dan een berichtje. Je kunt bij mij je verhaal kwijt en als je daar behoefte aan hebt, kijken we samen welke vervolgstappen jou vooruit kunnen helpen. Of volg mij op Instagram en ontmoet in de comments andere vrouwen. Wil je een gastblog aanleveren, je expertise delen of adverteren? Stuur dan een mailtje. Ontdek je foutje of mis je iets op deze site? Laat het mij dan weten. Ik waardeer het heel erg als je meedenkt. Samen staan we sterker, toch?