Borstvoeding en vroeggeboorte

Borstvoeding is de allerbeste voeding voor een (pasgeboren) baby. Daar valt geen speld tussen te krijgen. Maar hoe zit het als je kindje te vroeg is geboren en in een couveuse ligt? Gaan borstvoeding en vroeggeboorte wel samen? En hoe doe je dat dan, als je niet 24 uur per dag bij je baby kunt zijn? Ik vroeg het aan Manouk van Dijck, lactatiekundige en neonatologie verpleegkundige in het Flevoziekenhuis in Almere.

Kiezen voor borstvoeding

Manouk: “Ja, je kunt zeker kiezen voor borstvoeding als je baby na de geboorte wordt opgenomen in het ziekenhuis. Borstvoeding is een natuurlijk proces. Maar het is niet altijd vanzelfsprekend. Soms kun je als kersverse moeder wel wat hulp gebruiken. Zeker bij een ziekenhuisopname van je baby, zoals een vroeggeboorte.

Borstvoeding voor een prematuren baby gaat niet vanzelf, het vraagt veel geduld en doorzettingsvermogen van een moeder. Vaak is een baby nog niet in staat om melk uit de borst te drinken, dan zal een moeder met andere mogelijkheden de moedermelkproductie moeten stimuleren. Ook wordt de moedermelk vaak op een andere manier aan de baby aangeboden, bijvoorbeeld via een neus-maagsonde. Desondanks krijgt de prematuren baby wel alle gezondheidsvoordelen mee die moedermelk te bieden heeft. Als (volledige) borstvoeding er om wat voor reden dan ook niet in zit, zijn er alternatieven zoals donormelk of kunstvoeding.”

Leren drinken na vroeggeboorte

Je hebt er zelf waarschijnlijk nooit bij stilgestaan: als je drinkt moet je ongeveer tegelijk kunnen zuigen, slikken en ademhalen. Bij een prematuren baby is de juiste coördinatie van zuigen/slikken en ademen nog niet goed op elkaar afgestemd. De meeste baby’s leren dit vanaf 34 weken zwangerschap. Is je baby eerder geboren, dan kan hij of zij zich dus nog makkelijk verslikken. Echter zullen er altijd uitzonderingen zijn. Er zijn kinderen die bijvoorbeeld rond de 32 weken al uit de borst kunnen drinken, zij beheersen al vroeg de coördinatie van zuigen/slikken en ademen. Daarentegen zijn er ook kinderen die deze coördinatie pas beheersen bij bijvoorbeeld een leeftijd van 35 weken. Het moment waarop de baby zelfstandig kan drinken hangt dus niet zozeer af van leeftijd en gewicht, maar meer van zijn algehele stabiliteit en de individuele ontwikkeling van het zuig- en slikreflex. Elk kind is uniek en volgt zijn eigen pad. Als je kindje nog niet volledig zelf kan drinken, krijgt hij of zij voeding via een neus-maagsonde.

Manouk: “Via de neus van de baby brengen we een klein slangetje naar binnen tot in de maag van de baby. Hierop sluiten we een spuit aan met daarin de afgekolfde moedermelk. De voeding loopt langzaam via het slangetje in de maag van de baby. Waar voldragen baby’s mogen drinken op verzoek, krijgt een prematuren baby vaak om de twee of drie uur een voeding.”

Je baby kennis laten maken met moedermelk

Manouk: ‘’Tijdens het buidelen kunnen we je baby laten kennismaken met je borst. Je baby ruikt je lichaamsgeur en de zoete melk. Hij of zij hoort je hartslag, voelt de warmte van je lichaam en hoort je stem. Eén en al herkenning, veiligheid en geborgenheid dus. Bij een wakker en helder moment kan je baby zelfs al proberen te sabbelen aan je tepel, een druppel melk proeven of soms al aanhappen en wat slokjes drinken aan je borst. Baby’s zijn heel slim, instinctief weten zij precies wat ze moeten doen. Kennismaken en drinken aan de borst mag dus altijd. Ook als je geen borstvoeding geeft, is bloot buidelen en huid op huid contact heel goed om te doen. Je geeft geborgenheid en veiligheid mee aan je baby.”

Direct na de geboorte kolven

Na de bevalling ben je wellicht nog overdonderd. Of je moet na een (spoed)keizersnede eerst nog even bijkomen. Toch wordt geadviseerd vrij snel te starten met kolven. Manouk: “Normaalgesproken zou je je baby de eerste uren na de bevalling bij je op je borst hebben. In die tijd kan je baby zelf je borst vinden en beginnen met drinken. Mocht je situatie onverwachts anders zijn dan verwacht, dan is het belangrijk om zo snel mogelijk te starten met het stimuleren van je melkproductie door bijvoorbeeld handkolven of elektrisch kolven.’’

Het ziekenhuis heeft professionele kolfapparatuur en verschillende maten kolfschelpen waar je gebruik van kunt maken. Deze kun je vinden op de verlosafdeling maar staan ook voor je klaar op de NICU of de couveuseafdeling. Voor thuisgebruik kun je hetzelfde kolfapparaat huren, deze kun je online bestellen.

Manouk: “De kolfapparaten in het ziekenhuis zijn heel gebruiksvriendelijk en hebben vooraf ingestelde programma’s. Als je in het ziekenhuis bent bevallen, staat er na de geboorte al vrij snel eentje naast je bed. Toch adviseer ik om na de geboorte eerst eens te starten met handkolven. Masseer rustig één voor één je borsten. Dat is natuurlijker en je kunt bovendien de eerste druppels melk, colostrum, makkelijker opvangen in een cupje of spuitje. Dit kan direct aan je baby worden gegeven.

Colostrum

Juist die eerste druppels colostrum zijn heel belangrijk voor je baby. Colostrum bevat hoge concentraties antistoffen, vitaminen en mineralen. De antistoffen bieden bescherming tegen infecties. Omdat een prematuur zo kwetsbaar is, is de colostrum dus juist belangrijk om te geven. Colostrum bereidt de darmen voor op het opnemen van voedsel en beschermt de darmen tegen infecties. Hierdoor is er minder kans op necrotiserende enterocolitis (NEC), een ernstige darminfectie, die helaas voorkomt bij prematuren baby’s.

Preterme moedermelk

De preterme moedermelk, de moedermelk die een moeder maakt voor haar te vroeg geboren baby, is anders van samenstelling dan rijpe moedermelk die wordt gemaakt voor een baby die rond de uitgerekende datum is geboren. Deze preterme moedermelk draagt bij aan de ontwikkeling van het nog onrijpe darmstelsel, hersenen en longen. Naast de vele antistoffen zijn de vetten van de preterme melk licht verteerbaar en qua samenstelling perfect afgestemd op de behoeften van het onrijpe zenuwstelsel. Ongeveer na de eerste twee tot vier weken gaat de preterme melk over in de zogenoemde rijpe moedermelk.’’

Fulltime kolven is pittig

Eenmaal gestart met kolven, dan blijf je dat met regelmaat doen. Manouk: “Ik realiseer mij dat dat pittig en zwaar is. Het komt namelijk neer op acht tot twaalf keer per dag kolven, anders gezegd: ongeveer om de twee of drie uur. Het kan helpen om te kolven na een voedingsmoment van je baby, zo creëer je regelmaat in het kolven gedurende de dag. Misschien heeft je baby wel aan je borst geoefend om te drinken, juist dan is het heel gunstig om daarna te gaan afkolven. Door je baby dichtbij je te voelen, komen er veel prolactine en oxytocine hormonen vrij. Die kunnen je melkproductie een extra zetje geven. Lukt het je niet om op exacte tijden te kolven, dan is dat niet per definitie erg, zolang je maar (minimaal) 8 tot 12 keer per dag kolft en dit enigszins over de dag verdeeld is.

In de nacht kolven heeft het voordeel dat het prolactine gehalte hoger is, wat uiteindelijk voor meer melk zorgt. Drink voor het slapengaan een groot glas water zodat je wakker wordt om te plassen of zet anders je wekker. Zet alles vooraf klaar en maak het jezelf zo makkelijk mogelijk. Je hoeft na het kolven niet direct je kolfschelpen af te wassen of je bed uit om de voeding in de koelkast te plaatsen. Het mag echt wel een paar uur buiten de koelkast staan.

In de nacht kolven is zwaar, en een goede nachtrust is ook van belang. Gelukkig komen er na de borstvoeding hormonen vrij waardoor je makkelijker in slaap valt in de nacht. En bedenk ook: in een normale situatie zou een baby in de nacht aan de borst drinken. Wil je wel wat langer slapen in de nacht, laat er dan niet langer dan zes uur tussen.”

Borstvoeding en de neonatologie/couveuse afdeling

Wat gebeurt er met de afgekolfte melk op de NICU of couveuseafdeling? Manouk: “Op de neonatologie kun je zelf aan de slag met kolven, er zijn meerdere kolfapparaten en je ontvangt een eigen kolfset. Flesjes waarin je je borstvoeding kunt opvangen mag je vrij pakken. Na het kolven schrijf je op een sticker de naam van je baby, de datum en het tijdstip waarop je hebt gekolft, die je vervolgens op het flesje plakt. De afgekolfde moedermelk kun je daarna in een koelkast van de afdeling plaatsen. De voedingsassistente of verpleegkundige leegt een aantal keer per dag de koelkast en bereidt alle voedingen voor je baby voor de komende 24 uur. Overigens wordt de voeding klaargemaakt en bewaard volgens strikte richtlijnen.”

Wil je meer lezen over kolven op de NICU? Lees dan ook: Kolven op de NICU: wat kun je verwachten?

–
Foto: Anders dan verwacht

Aan dit artikel werkte mee: Manouk van Dijck, vrijgevestigde lactatiekundige en neonatologie verpleegkundige in het Flevoziekenhuis in Almere.

Met Anders dan verwacht maak ik je wegwijs in de wereld van de medische zwangerschap en het leven daarna op de afdeling IC neonatologie (NICU). Met betrouwbare informatie, support en een gezonde dosis zelfontwikkeling, verbintenis en erkenning vinden we samen de rust terug in een risicovolle zwangerschap. Wil je met iemand praten? Stuur mij dan een berichtje. Je kunt bij mij je verhaal kwijt en als je daar behoefte aan hebt, kijken we samen welke vervolgstappen jou vooruit kunnen helpen. Of volg mij op Instagram. Wil je een gastblog aanleveren, je expertise delen of adverteren? Stuur dan een mailtje. Ontdek je foutje of mis je iets op deze site? Laat het mij dan weten. Ik waardeer het heel erg als je meedenkt. Samen staan we sterker, toch?